نظرات سه ناشر درباره وضعیت نشر کتاب در ایران: سانسور، قاچاق کتاب و آمارسازی از مشکلات اصلی صنعت نشر است/ دولت باید از سیاست‌هایی که بارها ناکامی آن اثبات شده دست بکشد/ در سال‌های اولیه پس از انقلاب مردم اعتماد فراوانی به کتاب داشتند؛ مطمئن بودند کتاب‌ها س
تاریخ انتشار: ۹ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۹۵۰۸۷
به گزارش جماران؛ روزنامه اعتماد نوشت: حوزه کتاب در ایران در دهه‌های گذشته همواره با مشکلاتی روبه‌رو بوده است. با این وجود، نمی‌توان چشم پوشید از تفاوت‌های وضعیت کتاب و کتابخوانی که در هر دوره به سبب سیاست‌های فرهنگی حاکم به وجود می‌آید. از آنجایی که دولت‌های این چند دهه مدام از دو طیف خاص بودند که دیدگاه‌های‌شان به مسائل فرهنگی عمدتا در تقابل با یکدیگر بود، حوزه کتاب هم هر بار با روی کار آمدن دولتی جدید، دستخوش تحولاتی شد که بعضا در نوع خود تاریخی بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
کتاب‌های سانسور شده، مردم بی‌اعتماد
علیرضا رییس‌دانایی، مدیر نشر نگاه گفت: برگزاری هفته کتاب، تصمیم خوبی برای گرم کردن تنور کتابخوانی در ایران است. حتی پیش از انقلاب هم هفته کتاب برگزار می‌شد و اتحادیه ناشران مسوول برگزاری آن بود. پس از انقلاب برای مدتی در برگزاری این مراسم وقفه افتاد، گرچه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب کمک شایانی هم به ناشران بود و هم به افزایش نرخ کتابخوانی در ایران کمک کرد. به عبارت دیگر هم در بُعد اقتصادی به اقتصاد نشر کمک و هم امکانی برای ملاقات خوانندگان با نویسندگان، مترجمان و ناشران فراهم می‌کرد. شور و شوقی ایجاد می‌کرد که قطعا به ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک می‌کرد. امسال هم با وجود مشکلات اقتصادی اتحادیه ناشران تصمیم گرفت که هفته کتاب را برگزار کند و تکانی به فضای کرخت نشر و کتابخوانی بدهد. قطعا با تخفیف‌هایی که کتابفروشان بر کتاب‌ها اعمال می‌کنند، می‌توان انتظار داشت که استقبال بیشتری از کتاب و شور و شوقی در میان کتابخوانان ایجاد شود. اما باید پذیرفت که ترویج کتابخوانی و افزایش سرانه کتابخوانی و مطالعه در ایران تابع متغیرهای بسیار مهم‌تری است. من به عنوان کسی که 60 سال است در صنعت نشر مشغول به کار هستم و 50 سال است که انتشارات نگاه را تاسیس کرده‌ام و با توجه به تجربیات دست اولی که از فضای کتابخوانی در ایران دارم، می‌توانم با قاطعیت به شما بگویم که افزایش نرخ کتابخوانی در ایران بیش از هر چیز به اعتماد عمومی به کتاب‌های موجود در بازار و البته سیاستگذاری‌های فرهنگی در حوزه کتاب مربوط است. هم پیش از انقلاب و هم پس از انقلاب را تجربه کرده‌ام. هرگاه فضای سیاسی و فرهنگی بسته است و در جامعه نوعی سرخوردگی و دلمردگی وجود دارد اولین عرصه‌ای که آسیب می‌بیند، عرصه فرهنگ است.
متولیان امر و مدیران کلان فرهنگی باید فضای فرهنگی و اقتصادی را برای چاپ و نشر آماده کنند. ممیزی‌های سلیقه‌ای و غیرعقلانی همواره به نشر، مولف، مترجم و خواننده لطمه زده است. هر وقت فضای سیاسی- فرهنگی جامعه باز بوده و سخت‌گیری‌های کمتری بر کار نشر اعمال می‌شده، استقبال از کتاب و در نتیجه سرانه مطالعه افزایش پیدا کرده است. در سال‌های اولیه پس از انقلاب که فضای سیاسی و فرهنگی باز بود و آرا و نظرات مختلف امکان بیان داشتند، کتاب با آزادی بیشتری چاپ و منتشر می‌شد و مردم نیز اعتماد فراوانی به کتاب داشتند. مطمئن بودند که کتاب‌ها سانسور نمی‌شوند و در نتیجه با اعتماد کامل کتاب می‌خریدند یا در دوره اصلاحات هم با چنین تجربه‌ای مواجهیم. بسیاری از کتابهایی که در دوره پیش از اصلاحات بی‌دلیل ممنوع شده بودند، در فضای اصلاحات چاپ شدند و هیچ اتفاقی نیفتاد. فضای باز سیاسی - فرهنگی به افزایش تیراژ کتاب انجامید. مردم با اطمینان کتاب‌ها را می‌خریدند، چون مطمئن بودند کتاب را بدون حذف و سانسور می‌خوانند. نرخ کتابخوانی در آن دوره هم بالا رفت. میل به خواندن و مطالعه افزایش یافت. اقتصاد نشر پا گرفت و سرانه مطالعه هم بالا رفت. نه‌تنها تیراژ کتاب که تیراژ روزنامه‌ها و مجلات هم در آن دوره دگرگون شد. اما دقیقا در دوره احمدی‌نژاد و افزایش سانسور و حذفیات و سخت‌گیری‌های بی‌مورد مجددا با کاهش تیراژ کتاب، بی‌اعتمادی عمومی نسبت به کتاب‌های چاپ شده و کاهش سرانه مطالعه روبه‌روییم. اعتماد خریداران کتاب به سختی به دست می‌آید. با تلاش فراوان، اما متاسفانه سلب اعتماد آنها خیلی آسان و با کوچک‌ترین اتفاق رخ می‌دهد. در وضعیت کنونی هم متاسفانه با بازگشت به سیاست‌های بسته و سخت‌گیرانه دولت احمدی‌نژاد مواجهیم. حذفیات و تغییرات زیادی به کتاب‌ها اعمال می‌شود. بررسان ارشاد سلیقه و فکر خودشان را به کتاب‌ها تحمیل می‌کنند. مردم هم می‌دانند که این کتاب‌های چاپ شده در فضای نشر تفاوت زیادی با اصل کتاب‌ها دارند. تجربه تاریخی من در عرصه نشر به من نشان داده است که سانسور هرگز در دست یافتن به اهداف خود موفق نمی‌شود. اکنون کتاب قاچاقی و بدون مجوز به راحتی هم در کف خیابان‌ها و هم در فضای مجازی نشر می‌شود. بنابراین این کتاب‌ها از مسیری نامعقول در نهایت نشر پیدا می‌کنند. ولی باعث می‌شوند که خریداران کتاب نسبت به کتاب‌های چاپ شده بدبین و بدگمان باشند، چراکه این کتاب‌ها را تحریف شده می‌دانند.
دولت باید از سیاست‌هایی که بارها ناکامی آن اثبات شده دست بکشد و به ناشران و نویسندگان و مترجمان اعتماد بیشتری داشته باشد. این‌گونه می‌تواند به ترویج کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه کمک کند. در این صورت برگزاری هفته کتاب به عنوان یک سیاست تکمیلی، قطعا موثرتر خواهد شد. تجربه تاریخی 60 سال گذشته در حوزه نشر این موضوع را اثبات می‌کند. بهترین دوران نشر در ایران دقیقا در زمان‌هایی رقم خورده است که دولت‌ها به اهل فرهنگ اعتماد بیشتری داشته‌اند. اعتماد آنها به اهل فرهنگ موجب اعتماد مردم به کتاب و در نتیجه ترویج کتابخوانی خواهد شد.
بحرانی ترین روزهای صنعت نشر
اعظم کیان‌افراز، مدیر نشر افراز: می‌توان گفت صنعت نشر کشور در چند ساله اخیر بحرانی‌ترین روزهای خود را پشت سر می‌گذارد. از هر منظر که بنگریم، چه به لحاظ تغییر مدیا و اقبال بیشتر به کتاب‌های پی‌دی‌اف و الکترونیک نسبت به کتاب کاغذی و چه به لحاظ شرایط اقتصادی، بی‌ثباتی، نوسان و تورم روزافزون قیمت کاغذ و دیگر مواد مصرفی و به تبع آن افزایش بهای پشت جلد کتاب در این روزهایی که گذران معاش از همیشه سخت‌تر شده و کم شدن توان خرید مردم و از همه مهم‌تر وضع سانسور و ابلاغیه‌هایی که برای کتاب‌ها صادر می‌شود و با چندین بار رفت‌وبرگشت باز چندین ماه می‌گذرد تا مجوز کتابی صادر شود. علاوه بر اینها باز هم خودی و غیرخودی کردن ناشران و فقط و فقط حمایت از خودی‌ها و ایجاد فضای رانتی و رقابت ناسالم به هر شکل، در مقابل سختگیری برای صدور مجوز کتاب‌های ناشران مستقل و به حاشیه کشاندن‌شان از همیشه بیشتر شده است. به هر حال هفته کتاب و کتابخوانی است و انتظار می‌رود تغییر قابل ملاحظه‌ای در فروش و استقبال کتاب‌ها صورت گیرد که متاسفانه به خاطر عدم اعتماد مخاطب در این چند ساله اخیر به کتاب‌های مجوزدار، بازار کتاب رونق خود را به شدت از دست داده است و بیشتر کتابخوان‌ها سمت کتاب‌های بدون سانسور که این روزها انتشارشان چه در داخل و چه در خارج از کشور به راحتی صورت می‌گیرد، اقبال نشان داده‌اند. امسال در هفته کتاب به پیشنهاد اتحادیه ناشران و کتابفروشان و همکاری برخی ناشران، موزعان و کتابفروشان، بدون هیچ حمایت و رانت دولتی به صورت کاملا مستقل و صنفی، کتاب‌ها با تخفیف ده تا بیست درصد در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد که اتفاق خوبی است و البته بعد مشخص می‌شود چقدر با استقبال مواجه شده است. می‌دانیم سانسور همیشه و در همه دوران‌ها ضربه‌اش را به ادبیات و هنر عصر خودش زده است و مانع بزرگی برای خلق اثر خلاقانه است، چراکه نویسنده هر قدر هم بخواهد با فکر باز و بدون توجه به سانسور بنویسد، ناخودآگاه دچار خودسانسوری می‌شود و از همان نقطه اول سانسور ضربه‌اش را به خلق اثر خلاقانه زده است. اکنون با گردش آزاد اطلاعات و در زمانه‌ای که با کلیک یک دکمه هر اطلاعاتی لازم باشد در مورد هر موضوعی به راحتی در دسترس مخاطب است و دیگر مواردی که چند سطر بالاتر ذکر شد، سانسور آن هم برای کتاب با تیراژ ۲۰۰ تا ۵۰۰ نسخه محلی از اعراب ندارد و متاسفانه نه‌تنها به نابود کردن این صنعت و کمتر شدن کتابخوانی دامن می‌زند، بلکه پیامدهای بی‌شمار دیگری دارد که در این مقال نمی‌گنجد.
واقعیتِ کتاب در آمارها و بیلبوردها نیست
فریاد ناصری، ٭ مدیر نشر حکمت کلمه می گوید: هیچ نظری نمی‌تواند فارغ از موضع ناظر خبری از منظره بدهد. هفته کتاب و کتابخوانی حتما در شکل تقویمی و رسمی‌اش با آمارهای درخور توجهی برگزار شده است و خواهد شد. قصد و نیت چنین رسم و آیینی بسیار هم نیکو و قابل ستایش بوده است، اما از اینجایی که من ایستاده و نگاه می‌کنم فارغ از آمارها و بیلبوردها و پوسترها و مراسم‌های تقویمی، کتاب چیزی شده که اهمیت و ضرورتش را در فرهنگ‌مان از دست داده است.
مسلما عده‌ای پیدا خواهند شد که بگویند نه چنین نیست و رونق را نگر یا اینکه مسلما کتاب مرجعیت تاریخی‌اش را در برابر دیگر رسانه‌ها از دست داده و این خاصیت جهان معاصر ماست. من نیز همه اینها را می‌دانم. آنچه من از آن سخن می‌گویم، غیبت معناست در برابر هجوم و هجمه اطلاعات که می‌خواهد خودش را جایگزین معنا کند. کتاب نماد و سنگر معنا بوده است. اکنون آیا با دادن جایگاه تقویمی یا برگزاری برنامه‌های آماری می‌توانیم مدعی شویم که کتاب و معنا را توانسته‌ایم در برابر این هجمه‌ها نجات دهیم؟ خود این برنامه‌ها به وقتی که می‌دانیم، کاغذ و چاپ و کتاب چه قیمت‌هایی دارند. وقتی که می‌دانیم میل به خرید و قدرت خرید کتاب چقدر و چه میزان است، خود آیا همان هجمه نیست که به معنا تسخر می‌زند؟ حرفم این نیست که خب حالا همین هم نباشد، حرفم این است که این زحمت و آیین‌ها را که حتما مخارج درخوری هم صرفش می‌شود به شکل و شمایل‌هایی برگزار کنید که اهل کتاب بیشتر از ادارات درگیر باشند. وقتی اهل کتاب درگیر باشند، کتاب‌ها امکان معرفی بیشتری پیدا می‌کنند. امکان نقد و رشد بیشتری در کار شاعران و نویسندگان و مترجمان فراهم می‌شود و البته این کار مستلزم این است که متولیان بپذیرند متولی‌اند و نه داور، چراکه تا زمانی که متولیان در نقش داور ایفای نقش می‌کنند، بسیاری از کتاب‌ها پیشاپیش باخته‌اند و ارزش این را ندارند که برای‌شان صرف وقت و هزینه شود. متولیان باید سبب باشند. فراهم‌کننده امکاناتی باشند که همه صداها به یک میزان شنیده شود تا درست‌تر نقد شوند. می‌دانیم که صدایی اگر شنیده نشود تا وقتی که به گوش نرسیده است، می‌تواند در فضایی مبهم و رازآلود ادعاهای کلانی بکند. تمام تلاش من این است که در این چند خط توجه را به معنا بدهیم. معنا بدون کارهای ظاهری تجلی پیدا نمی‌کند و ظاهر بی‌معنا مرده متحرک است. معنا و ظاهر تنها زمانی می‌توانند درخور و مناسب کنار هم بنشینند که اهمیت و ضرورت چنین وجودی زنده باشد و درک شود. آنچه اکنون و امروزه عیان است ادارات و متولیان، کتاب را در برنامه‌های تقویمی و برنامه‌های آماری برده‌اند، هر کمکی هم که می‌شود به قشر و ظاهر کار و کتاب می‌شود -مثل دادن کاغذ- و حرفی از آن معنای مفقود نیست. کتابفروشی‌های بزرگ و پرزرق و برق هم کتاب را برده‌اند در ساحت مصرف، فضای مجازی و سلبریتی‌هایش کتابی را به دست گرفته‌اند که کتاب نیست. جلوه و ظاهر است و اهل کتاب متحیر و سرگردان از این روزگار تا می‌خواهند بگویند کتاب خواسته و خوانده نمی‌شوند، آمارهای رسمی از یک سو و شمارگان چاپ کتاب‌های «نه‌کتاب» در فضای مجازی از سوی دیگر بر دهان‌شان کوبیده می‌شود که پس اینها چیست؟ اهل کتاب می‌دانند، اینها مشتی بی‌کتابند که کتاب «نه کتاب» را جای کتاب نشانده‌اند.
منبع: جماران
کلیدواژه: انتخابات مجلس لیگ برتر طوفان الاقصی نشر کتاب چاپ کتاب ناشران کتاب قیمت کتاب انتخابات مجلس لیگ برتر طوفان الاقصی کتابخوانی در ایران سرانه مطالعه پس از انقلاب کتاب ها هفته کتاب برنامه ها اهل کتاب صنعت نشر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۹۵۰۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
افتتاح دو پروژه راه آهن ملایر کرمانشاه و پایان بازسازی مناطق زلزله‌زده
محمدطیب صحرایی، استاندار کرمانشاه در اولین جلسه انجمن کتابخانه‌های عمومی استان در سال جاری، کتابخانه‌ها را نیاز ضروری برای داشتن یک جامعه زنده و پویا عنوان کرد و گفت : از هیچ تلاشی برای توسعه کتابخانه‌ها دریغ نمی‌کنیم.
وی با اشاره به شرایط اقتصادی کشور و استان گفت: قطعا ساخت کتابخانه یک اولویت ضروری است، اما در شرایط فعلی وقتی در کنار سایر اولویت‌های دیگر قرار می‌گیرد شاید نتوانیم آنطور که باید به آن اعتبار اختصاص دهیم.
استاندار کرمانشاه با انتقاد از عملکرد دولت قبل در افتتاح نمایشی پروژه‌ها، گفت: متاسفانه اقداماتی در سال‌های گذشته صورت گرفته که بار مالی آن در حال حاضر به استان تحمیل می‌شود و همین امر موجب شده مجبور شویم این کارهای برزمین مانده و مهم را اولویت قرار دهیم.
صحرایی گفت: بطور مثال در گذشته جشن «پایان بازسازی مناطق زلزله زده» را برگزار کردند، درحالیکه کلی پروژه نیمه کاره از زلزله باقی مانده بود. برپایی این جشن مقارن شد با حذف ردیف اعتباری بازسازی مناطق زلزله استان در بودجه کشور و همین امر موجب شده نتوانیم برای ادامه بازسازی اعتبار بگیریم.
صحرایی گفت: بر اساس برآورد صورت گرفته برای تکمیل ساختمان‌های دولتی نیمه کاره در این مناطق حداقل به ۲۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم و این درحالیست که دستمان در این شرایط به جایی بند نیست.
استاندار کرمانشاه گفت: اقدام دیگر بحث تاخیر در بازسازی فرودگاه کرمانشاه بود. فرودگاهی که می‌توانست با ۸۰ میلیارد تومان بازسازی شود و محلی برای تردد مردم، گردشگران و تجار شود، به دلایل سیاسی و انتخاباتی، انجام کار را به تاخیر انداخته و یک باند مچاله شده برایمان به جا گذاشتند که با وجود اینکه تاکنون ده‌ها میلیارد تومان خرج آن کرده ایم، اما هنوز کار آن تمام نشده و بازهم اعتبار می‌خواهد.
صحرایی به راه آهن ملایر-کرمانشاه هم اشاره و تصریح کرد: این پروژه هم درحالی افتتاح شد که کلی نواقص در خط آن وجود داشت و قطار به دلیل جوش کاری‌های نهایی که انجام نشده نمی‌تواند در برخی قسمت‌های مسیر با سرعت بیشتر از ۶۰ کیلومتر در ساعت حرکت کند و برای رفع این نواقص حداقل هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم.
استاندار کرمانشاه گفت: در این شرایط مجبور به اولویت بندی هستیم تا پروژه‌های ضروری را به سرانجام برسانیم، اما این به معنی نیست که کتابخانه‌ها را رها کنیم.
وی با اشاره به سفر دور دوم هیات دولت به استان، گفت: باید برای این سفر آماده شویم و به نظر می‌رسد یکی از پروژه‌های قابل طرح در این سفر، پروژه کتابخانه مرکزی کرمانشاه باشد.
صحرایی از مسئولین نهاد کتابخانه‌های استان خواست تا پروژه کتابخانه‌های نیمه کاره در مناطق زلزله‌زده را هم در اولویت‌های بعدی برای طرح در این سفر قرار دهد.
استاندار کرمانشاه با تاکید بر لزوم پیگیری یک رویکرد ترکیبی در حوزه کتاب و کتابخوانی، گفت: در این رویکرد ترکیبی هم باید به مباحث فیزیکی و عمرانی در حوزه کتاب و کتابخوانی توجه شود و هم به مسائل نرم افزاری این حوزه پرداخت شود.
صحرایی گفت: در رویکرد ترکیبی، بخشی از کار پیگیری پروژه‌های عمرانی حوزه کتابخانه هاست. در این بخش می‌توان از ظرفیت سایر مراکز هم استفاده کرد، بطور مثال می‌توان در مناطق زلزله زده از ظرفیت مساجد در حوزه کتاب و کتابخوانی بهره گرفت.
استاندار کرمانشاه گفت: بخش دیگر کار در این حوزه باید در زمینه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی متمرکز شود. نباید معطل تکمیل زیرساخت‌ها باشیم و بعد از آن سراغ ترویج فرهنگ کتابخوانی برویم. باید از همین حالا اقدام کنیم و اگر تعداد مراجعان کتابخانه‌ها افزایش یابد قطعا مسیر برای ساخت کتابخانه‌های بیشتر هموار می‌شود.
صحرایی گفت: در این مسیر باید در و دیوار شهر هم فرهنگ کتابخوانی را تبلیغ کند و نیاز است که در این زمینه نهاد کتابخانه‌ها با شهرداری‌ها همکاری ویژه‌ای داشته باشد.
وی افزود: علاوه بر این اقدامات باید رویداد‌ها و مسابقات خاص در حوزه کتاب و کتابخوانی توسعه یابد. همچنین باید چندین کتاب خاص بطور شاخص و از طرق مختلف در طول سال در سطح جامعه معرفی شوند .
باشگاه خبرنگاران جوان کرمانشاه کرمانشاه
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند